Talerz sederowy został podarowany przez B. Wdowczyk jako dar dla Muzeum. Przedmiot ten należy do zespołu znajdujących się w Muzeum judaików związanych ze świętem Pesach. Talerz sederowy to naczynie używane wyłącznie w czasie wieczerzy sederowej, odbywającej się w pierwszy wieczór święta Pesach, kiedy wspomina się niewolę egipską i wyjście Izraelitów z Egiptu.
Seder z hebr. 'porządek liturgiczny', to utrwalony tradycją przebieg wieczerzy skupiającej rodzinę wokół stołu, przy którym czytana jest Hagada (czyli opowieść o wyjściu z Egiptu) i spożywane potrawy przypominające te historię: charoset, czyli mieszanka słodkości pachnąca goździkami i cynamonem, maror – gorzkie zioła, zeroa, czyli kawałek pieczonego uda jagnięcia, chazeret – chrzan oraz pieczone jajko. Potrawy te symbolizują trudy życia Żydów w czasie niewoli egipskiej. W święto Pesach szczególnie ważni są dwaj prorocy – Mojżesz i Eliasz. Mojżesz, który wyprowadził Żydów z niewoli oraz Eliasz, którego przybycie zapowiada erę mesjańską. To dla Eliasza na stole stawia się symbolicznie kieliszek wina, czy nawet całe nakrycie. Podczas sederu śpiewa się także psalmy oraz wypowiada życzenie: „Następnego roku w Jerozolimie” (po hebr. Le szana haba`abi` Jeruszalaim). W diasporze święto obchodzi się przez dwa dni, a w Izraelu tylko przez jeden, zgodnie z tym co jest zapisane w Torze. Świąteczną atmosferę Pesach świetnie oddaje opis Marka Scherlaga: „Dwa razy w roku na Pesach i Jom Kipur, wita kochany do domu, a z nim jasność pewna. Pesach i tak jest pełen światła i życia. Wszyscy chłopcy cieszą się tym świętem”. (Literatura polsko-żydowska 1861–1918. Antologia, Kraków 2017, s. 119).
Potrawy spożywane w czasie sederu często umieszczano na specjalnym talerzu. Prezentowany talerz ma sześć owalnych, ułożonych wzdłuż brzegu wgłębień z hebrajskimi nazwami potraw, w części centralnej znajduje się siódme, okrągłe zagłębienie z napisem. Między nimi znajdują się przedstawienia kiści winogron.
Na talerzu znajdują się następujące napisy w jęzuku hebrajskim, umieszczone w sześciu owalnych napisach na dnie, ułożonych wzdłuż brzegu w języku hebrajskim: "מרור" (pol. gorzkie zioła), "זרוֹע" (pol. upieczone mięso z kością), "כרפס" (pol. seler, sałata), "חזרת" (pol. gorzkie zioła), "חרוסת" (pol. jabłka, orzechy, daktyle z cynamonem i winem), "ביצה" (pol. jajko). Pomiędzy nimi znajdują się przedstawienia kiści winogron. W środkowym miejscu talerza widoczna jest wgłębienie centralne w kształcie okrągłym. Na środku wgłębienia, w okręgu umieszczone zostały napisy: w języku hebrajskim "פסח" (pol. Pesach), i pod spodem mniejszymi literami napis w języku angielskim - "ISRAEL". Dookoła okręgu umieszczone zostały napisy w języku angielskim przypraw sederowych: "BITTER HERBS", "SHANKBONE", "PARSLEY", "LETTUCE", "CHAROSES", THEEGG".
Natalia Różańska
