Fotografia portretowa przedstawiająca rabina Dow Ber Meiselsa

Fotografia pochodzi z albumu „Types et Costumes de la Pologne”, którego twórcą był profesor antropologii, lekarz i etnograf Izydor Kopernicki (1825–1891). Nieznany jest dokładny czas powstania albumu, ale na podstawie zamieszczonego na okładce tytułu doktorskiego jego autora oraz datowania najmłodszych zdjęć w nim zawartych można z dużym prawdopodobieństwem określić czas jego utworzenia na lata 1880–1883. Należy przy tym pamiętać, że zgromadzone w albumie fotografie są znacznie wcześniejsze, najstarsze bowiem pochodzą z lat 60. XIX w. Przypuszczalnie to wtedy Kopernicki powziął zamiar zbierania fotograficznych wizerunków „typów ludowych”.

Album „Types et Costumes de la Pologne” wraz z całą spuścizną naukową został przez Kopernickiego przeznaczony Uniwersytetowi Jagiellońskiemu, ostatecznie jednak zasilił zbiory Akademii Umiejętności w Krakowie. Stamtąd po przeszło dwudziestu latach został przekazany do nowo powstałego Muzeum Etnograficznego (1911), najprawdopodobniej za sprawą jego założyciela, Seweryna Udzieli (1857–1937), członka Akademii.

Przeważającą część zdjęć zgromadzonych i zestawionych przez Izydora Kopernickiego w albumie można określić mianem szeroko rozumianej fotografii etnograficznej. Postacie poddane zostały starannemu upozowaniu, a zdjęcia zakomponowane intencjonalnie tak, by sprawiać na odbiorcy wrażenie obiektywnej rejestracji rzeczywistości, uchwycenia obrazu „prawdziwego”. Nadrzędny cel autora stanowiło uwiecznienie typów antropologicznych (często z charakterystycznymi atrybutami), dlatego konieczna była do pewnego stopnia uniwersalizacja przedstawień, a nawet ich uteatralnienie.

Album ma wymiary: wysokość 31,8 cm, długość 48 cm i oprawiony jest w barwioną na brązowo skórę, na której wytłoczono złocone litery tytułu: „Dr. I. KOPERNICKI/ Types et Costumes de la Pologne”. Zawiera trzydzieści dwie karty z 504 fotografiami, zamykane na dwie metalowe klamry. W ręcznie numerowanych okienkach, w układzie po osiem na każdej z sześćdziesięciu trzech stron, umieszczono zdjęcia w popularnym od połowy lat 50. XIX w. formacie carte de visite (cienka odbitka albuminowa, zazwyczaj o wymiarach 6 x 10 cm przyklejona do kartonika). Postacie Żydów, którym poświęcona została jedna piąta całego albumu (104 fotografie), zostały rozmieszczone według kryterium geograficznego i opatrzone podpisami w języku francuskim: Juifs de Cracovie, de Léopol, divers endroits de Galicie, de Vilno, Varsovie, Berdyczew, Bohusław Gouv[ernora]t de Kiew, Kamieniec.

Autorem prezentowanego zdjęcia jest, jak wskazuje firmowa winietka, najsławniejszy bodaj krakowski fotograf, Walery Rzewuski (1837–1888). Fotografia o charakterze etnograficznym leżała raczej na marginesie jego zainteresowań, parał się nią najprawdopodobniej wyłącznie na prywatne zamówienia. W albumie znalazło się jednak kilka studyjnych fotografii portretowych – jedna w części przeznaczonej szlachcie i bogatemu mieszczaństwu, dwie w jego ostatniej, żydowskiej części. Wszystkie zostały wykonane w latach 1868–1870 w atelier przy ul. Podwale 27B (następnie ul. Kolejowa, obecnie Westerplatte).

Zdjęcie stanowi portret siedzący rabina Dowa Bera Meiselsa (1798–1870), wykonany rok lub dwa lata przed jego śmiercią. Uczony siedzi przy okrągłym rzeźbionym stoliku, na bogato zdobionym krześle. W prawej ręce trzyma przyłożone do papieru pióro. Ubrany jest w elegancki, jedwabny lub atłasowy chałat przewiązany w pasie. Na głowie ma jarmułkę. Fotografię wykonano na tle malowanego ekranu, na wzorzystym dywanie. Z lewej strony kadru widoczny jest fragment długiej do ziemi zasłony.

Interesujące, że fotografia W. Rzewuskiego przedstawiająca rabina Meiselsa, nie jest opatrzona żadnym opisem. Trudno jednak podejrzewać, aby tak ważna i zasłużona dla kraju postać nie była Kopernickiemu znana. (Więcej nt. rabina Meiselsa zob. np. Zofia Borzymińska, Rafał Żebrowski, Meisels Dow Ber, w: Polski Słownik Judaistyczny, Warszawa 2003, t. 2, s. 125–126). Najwyraźniej jednak nawet znane personalia rozpoznawalnych postaci były podrzędne wobec przynależności etnicznej, kluczowej przy kompozycji albumu.

czytaj więcej
Informacje o obiekcie
Autor/twórca
Rzewuski, Walery (1837-1888)
Rodzaj obiektu
fotografia
Czas powstania/datowania
1868-1870
Miejsce powstania
Kraków (województwo małopolskie)
Technika
fotografia czarno-biała
Materiał/tworzywo
papier fotograficzny
Wymiary
wysokość: 10.5 cm, szerokość: 6.1 cm,
Słowa kluczowe
Prawa autorskie
obiekt nie jest objęty ochroną prawa autorskiego
Właściciel
Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Numer identyfikacyjny
III/57357/F/417 MEK