Obiekty

Monumentalna, wyciosana z pnia drzewa oliwnego i licząca około trzy metry rzeźba „Libera Me” to ostatnia praca Marka Szwarca, powstała w roku jego śmierci. Znajduje się w opactwie benedyktyńskim Notre Dame we francuskim miasteczku Jouarre (Abbaye Notre-Dame de Jouarre). Monografistka Szwarca, Eleonora Jedlińska uważa, że rzeźba ta „Poprzez tak wyraźny powrót do formy ekspresjonistycznej zdaje się kondensować w sobie historię nowoczesnej sztuki żydowskiej i niejako zamykać dzieje tego pokolenia żydowskich artystów, którzy na początku XX w. sięgali do źródeł sztuki żydowskiej i próbowali określić jej specyfikę – z jednej strony odwoływali się do tradycji, do sztuki starożytnego Wschodu, do żydowskiego folkloru, a z drugiej, przetwarzając wzorce europejskie, kształtowali sztukę, która w drugiej połowie XX w. stała się modułem dla świata. Ekstatyczny taniec «uwolnionej duszy» łączy w sobie cechy ekspresjonistycznej deformacji i geometryzacji, jaką pamiętamy z grafik Jankiela Adlera („Ekstaza”, 1919), Icchaka Braunera („Tkija gdula”, „Diabeł tańczy”, 1919). Przyjaźń artystów Jung Idysz z artystami poznańskiego Buntu, ich fascynacja ideą Chrystusa jako «nowego człowieka», uznawanego za ideał etyczny, wiecznego rewolucjonistę, konwersja Szwarca na chrześcijanizm i jego wierność judaizmowi, lament nad pomordowanymi europejskimi Żydami – wydaje się, że «Libera Me» wyraża wszystkie te problemy. Możemy ją rozumieć jako jego credo artystyczne i duchowe, jako dziedzictwo pozostawione następnym pokoleniom” (E. Jedlińska, „Rzeźby Marka Szwarca w latach 1910–1958: neoklasycyzm – ekspresjonizm – synteza”, „Pamiętnik Sztuk Pięknych” 2017, nr 12, s. 159).

Renata Piątkowska