Kielich ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Tarnowie to wykonany ze srebra niewielki, smukły puchar na nóżce, o owalnej czaszy zwężonej u dołu, od środka złoconej. Trzon tralkowy, z dwoma spłaszczonymi nodusami z pierścieniami, przechodzi w okrągłą stopę o dzwonowatym płaszczu, z cokolikiem i ząbkowaną kryzą. Na powierzchni czaszy z jednej strony znajduje się dekoracja w postaci grawerowanej, pustej w środku tarczy heraldycznej (typu szwajcarskiego), ujętej po bokach w motyw gałązki roślinnej. Na naczyniu umieszczono trzy puncowane cechy: 1. na krawędzi czary: polska cecha państwowa do znakowania wyrobów ze srebra próby „3” krakowskiego urzędu probierczego; 2. na cokoliku stopy: polska, państwowa cecha pomocnicza do znakowania części podrzędnych większych wyrobów; 3. tamże: cecha imienna złotnika: „JW”. Puchar wykonano w Krakowie lub w jego okolicach, na co wskazuje cecha obejmująca obszar Krakowskiego Urzędu Probierczego.
Puchar Eliasza stanowi nieodłączny element sederu, uroczystej wieczerzy rozpoczynającej wiosenne święto Pesach. Zgodnie z tradycją prorok Eliasz odwiedza w tę noc wszystkie żydowskie domy, co jest zapowiedzią nadejścia Mesjasza. Ma on przynieść pokój i zgodę na świecie i w rodzinie, dlatego podczas wieczerzy sederowej pozostawia się uchylone drzwi i specjalnie dla niego przygotowany piąty kielich, zwany pucharem Eliasza. Kielich ten jest napełniany czerwonym, słodkim winem, które ucztującym ma przypominać o krwi złożonego w ofierze baranka. W czasie niewoli egipskiej znakowano nią drzwi żydowskich domów podczas zesłania przez Boga ostatniej z dziesięciu plag. W okresach prześladowań Żydów, aby uniknąć bezpodstawnych posądzeń o mord rytualny i picie chrześcijańskiej krwi, czerwone wino zastępowano białym.
Prorok Eliasz z Tiszbe, działający w czasach króla Achaba (IX w. p.n.e.), cieszył się wielkim szacunkiem i poważaniem. O jego życiu i działalności opowiadają biblijne Księgi Królewskie. Zgodnie z przekazem Eliasz posiadał dar jasnowidzenia i czynienia cudów (m.in. potrafił przenosić się z miejsca na miejsca, pomnażać żywność, wskrzeszać umarłych). Na koniec ziemskiego życia został zabrany do nieba na ognistym wozie zaprzęgniętym w ogniste rumaki. Jego postać odgrywa ważną rolę w późniejszej literaturze rabinicznej i w żydowskim folklorze.
Puchar przekazano do Muzeum Okręgowego w Tarnowie w 1973 r. przez Komendę Miejską i Powiatową Milicji Obywatelskiej w Tarnowie. Znaleziono go pomiędzy stropem a podłogą w trakcie prac remontowych kamienicy przy ul. Lwowskiej. Zapewne został tam ukryty przez ostatnich właścicieli podczas II wojny światowej. Ulica Lwowska wyznaczała granicę getta, ostatecznie zlikwidowanego we wrześniu 1943 r.
Barbara Bułdys
