Dokumenty, listy i zdjęcia związane z życiem i twórczością Samuela Zura (Szczekacza) oraz życiem artystycznym Łodzi przed 1939 rokiem zostały przekazane do Muzeum POLIN przez Hendrika A. Berinsona, niemieckiego kolekcjonera i właściciela „Galerie Berinson” w Berlinie. Berinson po śmierci artysty zakupił zabrane przez niego z Polski prace, książki, dokumenty i fotografie. W 2009 roku kolekcjoner zorganizował wystawę Samuela Szczekacza w Berlinie i Warszawie oraz wydał katalog „Samuel Szczekacz 1917–1983” (Berlin 2009).
Samuel Zur (Szczekacz) urodził się 3 maja 1917 roku w Łodzi. Rodzice, Jenta (Julia) z domu Offenbach i Abram Hersz (Roman) Szczekaczowie byli właścicielami dobrze prosperującego zakładu kąpielowego Hersza Offenbacha, mieszczącego się w Łodzi przy ulicy Zachodniej 38. Oprócz syna Samuela mieli córki Halinę i Natalię (Nusię) (ur. 1922). Abram Hersz Szczekacz zmarł w 1930 roku.
Samuel uczył się najpierw w prywatnym polsko-hebrajskim Gimnazjum Humanistycznym Męskim Icchaka Kacenelsona, maturę zdał w 1935 roku w Państwowym Gimnazjum Męskim. W roku szkolnym 1934/35 wraz z przyjacielem Julianem Lewinem rozpoczął naukę rysunku u Maurycego Trębacza (1861–1941). Pod koniec 1935 roku Szczekacz, Lewin i Pinkus Szwarc (Pinchas Shaar) rozpoczęli naukę na wieczorowych kursach u Władysława Strzemińskiego i Stefana Wegnera w Publicznej Szkole Dokształcającej Zawodowej nr 10 (nazywanej potocznie Szkołą Graficzno-Zdobniczą). Młodzi artyści uczyli się malarstwa, technik graficznych, rzeźby, fotomontażu, projektowania graficznego i typografii. Przyjmowali też reprezentowaną przez Strzemińskiego postawę społeczną, jego światopogląd i utopijne przekonania o „jedności wspólnego rytmu”, determinującego rozwój percepcji świata i zmian społecznych mających prowadzić ludzkość ku lepszej egzystencji.
W 1938 roku Szczekacz pojechał na studia architektoniczne do Belgii, rok później – wiosną 1939 roku – wyjechał do Palestyny (Erec Izrael), gdzie rozpoczął studia na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Zmienił nazwisko na Zur.
Wyjeżdżając z Polski, Szczekacz zabrał ze sobą zbiór litografii i obrazy, które najprawdopodobniej zaprezentował na swojej pierwszej wystawie indywidualnej w The Student Organization of the Hebrew University w Jerozolimie w 1940 roku. Wziął także tom poezji Władysława Strzemińskiego „Motorem słów”, który ten wydał pod pseudonimem Leon Grabowski (według projektu graficznego i z okładką autorstwa Szczekacza). Zabrał z Łodzi również m.in. pamiątkowe fotografie Katarzyny Kobro z córką Moniką (Niką) Strzemińską, program nauczania szkoły, katalogi wystaw, numery „Formy”, album Kazimierza Malewicza, „Zasady kompozycji drukarskiej” Stefana Wegnera, „Druk funkcjonalny” i „Unizm w malarstwie” Strzemińskiego.
W późnych latach 40. XX wieku Zur (Szczekacz) rozpoczął pracę jako projektant przemysłowy, typograf, rzeźbiarz i architekt – projektował m.in. pawilon Izraela na Powszechnej Wystawie Światowej w Brukseli (1958) i na Międzynarodowych Targach w Poznaniu (1966). W 1983 roku pojechał do Paryża na wystawę „Présences Polonaises. L’Art vivant autour du Musée de Lodz” (23 czerwca–26 września 1983 w Centre Georges Pompidou). Po raz pierwszy zostały tam wystawione prace graficzne Szczekacza z okresu przedwojennego. Artysta zmarł nagle na atak serca podczas pobytu w Paryżu 27 września 1983 roku.
W Muzeum Sztuki w Łodzi jest jeden obraz olejny Szczekacza – „Kompozycja kubistyczna” (1937) – oraz „Teka malarska” z 1938 roku, na którą składa się szesnaście litografii: dwie „Kompozycje neoplastyczne”, jedna „Kompozycja neoplastyczno-kubistyczna”, dziesięć „Kompozycji kubistycznych” i trzy „Kompozycje unistyczne”. Teka ma swój dublet różniący się nieco barwami poszczególnych odbitek.
Nota biograficzna za:
Janina Ładnowska, „Samuel Szczekacz/Samuel Zur – uczeń – kontynuator – artysta”, w: „Sztuka w Łodzi 2”, red. Małgorzata Wróblewska-Markiewicz, Łódź 2003, s. 231–240.
„Samuel Szczekacz 1917–1983”, red. Ulrike Graul, Galerie Berinson, Berlin 2009.
Janusz Zagrodzki, „Harmonia jedności”, w: „Samuel Szczekacz 1917–1983”, red. Ulrike Graul, Galerie Berinson, Berlin 2009, s. 114–134 (tekst także w j. angielskim i niemieckim).
Z.K. [Zenobia Karnicka], „Julian Lewin, Samuel Szczekacz-Zur, Pinhus Szwarc (Pinchas Shaar)”, w: „Polak, Żyd, artysta. Tożsamość a awangarda”, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2010, s. 238–239.
„Samuel Szczekacz (1917–1983)”, Atlas Sztuki, Łódź, 23 XI–28 XII 2012. Tekst Anna Saciuk-Gąsowska, Atlas Sztuki, Łódź 2012, s. 1–5, W20 – Atlas Sztuki – Samuel Szczekacz (1917–1983) (dostęp 13.12.2022).
http://www.atlassztuki.pl/pdf/szczekacz1.pdf (dostęp 13.12.2022).
Janusz Zagrodzki, „Artyści niepokorni. Sztuka nowoczesna XX wieku w przemysłowej Łodzi”, t. 1, Łódź 2017, s. 285–308.
Magdalena Wróblewska, „Samuel Szczekacz (Zur) 3.05.1917–27.09.1983”, https://culture.pl/pl/tworca/samuel-szczekacz-zur (dostęp 13.12.2022).
„Samuel Szczekacz. Obraz i jego granice 1933–1939”, Olszewski Gallery Warszawa, 4.06–31.07.2020, https://olszewskigallery.com/samuel-szczekacz/ (dostęp 13.12.2022). I RP
