Kolekcje

Półmiski do podawania śledzi - pamiątka po rodzinie Rubinków z Radomia

Komplet półmisków do podawania śledzi, który Janina Orzeszko otrzymała w podzięce za przechowanie mienia żydowskiej rodziny Rubinków przez czas okupacji. Janina i Tadeusz Orzeszkowie mieszkali w Radomiu. Ona prowadziła własny gabinet dentystyczny w rodzinnej kamienicy, on pracował jako chirurg w lokalnym szpitalu.

Żyd nazwiskiem Rubinek (jego imię jest dziś nieznane) pracował w gabinecie Janiny jako technik dentystyczny. Podczas wojny rodzina Rubinków mieszkała w getcie w Radomiu przy ul. Wałowej. Niedługo przed wybuchem powstania warszawskiego Rubinek zdecydował się wyjechać do Warszawy, mając nadzieję, że anonimowość wielkiego miasta (w Radomiu był znaną osobą) da mu szansę na przeżycie. Przed wyjazdem powierzył Janinie na przechowanie część swojego dobytku. Prawdopodobnie zginął w czasie powstania.

Żona Rubinka ukryła się u rodziny na wsi. Przeżyła, po wojnie wyjechała do Izraela. W latach 50. odwiedziła w Polsce rodzinę Orzeszków i wtedy odebrała rzeczy, które onegdaj jej mąż powierzył swojej pracodawczyni. Komplet półmisków do śledzi zostawiła Janinie jako podziękowanie za przechowanie należących do niej i zmarłego męża przedmiotów.

W czasie wojny w domu Orzeszków ukrywało się wiele osób – Żydów oraz członków ruchu oporu. Janina Orzeszko współpracowała z „Żegotą” (https://sztetl.org.pl/pl/slownik/zegota). Tadeusz działał w tajnej komórce AK w radomskim szpitalu. Wskutek dekonspiracji został aresztowany i osadzony w Auschwitz. Tam pracował w szpitalu obozowym i nadal pomagał potrzebującym.

Komplet składa się z siedmiu dekoracyjnych porcelanowych półmisków. Jeden z nich jest znacząco większy, służył do serwowania potraw, podczas gdy z mniejszych konsumowano. Wszystkie półmiski ozdobione są scenkami rodzajowymi wykonanymi za pomocą kolorowych farb podszkliwnych. Każda ze scenek różni się od pozostałych. Przyjrzawszy się uważniej półmiskom, widzimy, że scenki rodzajowe naniesiono za pomocą szablonu. Miejscami detale przedstawienia nachodzą bowiem na siebie, a ich kontury są zamazane.

Na spodzie każdego z półmisków znajduje się sygnatura. Składają się na nią: monogram „CK” oraz napis „Karlsbad Czechoslovakia” z umieszczoną nad nim koroną.

Półmiski przekazała do Muzeum Danuta Orzeszko-Bałuk (ur. 1937), córka Janiny i Tadeusza Orzeszków. Marta Frączkiewicz

czytaj więcej